Mỗi vụ án hành chính đều có những nội dung và những vấn đề cụ thể cần chứng minh và giải quyết đó là các tài liệu chứng cứ quan trọng cần lưu ý khi nghiên cứu hồ sơ vụ án hành chính. Ở góc độ khái quát nhất, các vụ án hành chính bao giờ cũng liên quan đến một (hoặc một số) quan hệ pháp luật nhất định về quản lý hành chính nhà nước. Muốn tiến hành hoạt động nghiên cứu hồ sơ vụ án nhanh chóng và hiệu quả, luật sư cần phải nắm vững nội dung và đặc điểm của quan hệ pháp luật hành chính nói chung và quan hệ pháp luật hành chính cụ thể trong vụ án. Mặt khác, dù bảo vệ cho đương sự nào trong vụ án thì luật sư cũng cần xác định được tính chất, ý nghĩa của các loại tài liệu, chứng cứ cũng như mối liên quan giữa chúng để có phương pháp nghiên cứu và sử dụng hợp lý.
Thông thường, các loại tài liệu, chứng cứ sau đây cần được chú trọng khi nghiên cứu hồ sơ vụ án hành chính:
-
Đơn khởi kiện và các tài liệu, chứng cứ chứng minh tính có căn cứ và hợp pháp cua yêu cầu khởi kiện
Khi nghiên cứu đơn khởi kiện nếu đơn thực hiện đúng theo quy định của pháp luật về nội dung và hình thức, luật sư sẽ tìm được các thông tin về: (1) Đối tượng khởi kiện; (2) Người bị kiện (cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước); (3) Lý do và căn cứ của việc khởi kiện; (4) Yêu cầu của người khởi kiện đối với Tòa án; (5) Tòa án được yêu cầu giải quyết vụ việc;và (6) Các nội dung liên quan khác.
Các tài liệu, chứng cứ mà người khởi kiện cung cấp để chứng minh cho yêu cầu khởi kiện của họ có căn cứ và hợp pháp sẽ giúp làm rõ lý do của việc khởi kiện và yêu cầu khởi kiện của họ, cụ thể là chứng minh quyền, lợi ích hợp pháp của họ bị ảnh hưởng, xâm phạm bởi QĐHC hoặc HVHC bị kiện. Khi nghiên cứu các tài liệu chứng cứ này, luật sư cần đối chiếu với hệ thống tài liệu chứng cứ của người bị kiện và của các bên có quyền lợi nghĩa vụ liên quan khác, hệ thống tài liệu chứng cứ do Tòa án thu thập, xác minh trong quá trình giải quyết vụ án và đối chiếu với quy định của pháp luật để xác định tính có căn cứ của chúng.
-
Quyết định hành chính, văn bản giải trình về hành vi hành chính bị kiện và các tài liệu, chứng cứ do phía người bị kiện cung cấp
Tài liệu, chứng cứ do phía người bị kiện cung cấp trong vụ án hành chính thể hiện toàn bộ quá trình giải quyết việc ban hành QĐHC hoặc thực hiện hành vi hành chính bị kiện. Để làm rõ nội dung cũng như đánh giá tính hợp pháp của đối tượng này, luật sư cần chú trọng nghiên cứu kỹ các loại văn bản, giấy tờ chủ đạo sau đây:
-Quyết định hành chính hoặc văn bản giải trình về hành vi hành chính.
-Công văn của người bị kiện hoặc người được người bị kiện ủy quyền tham gia tố tụng trả lời thông báo về việc thụ lý vụ án của Tòa án và giải trình quan điểm của người bị kiện về yêu cầu khởi kiện.
– Các tài liệu, văn bản thể hiện quá trình giải quyết vụ việc ở các cấp hành chính có liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người khiếu kiện.
– Các văn bản pháp luật mà người có thẩm quyền theo quy định pháp luật sư hoặc người được ủy quyền lấy làm căn cứ để ban hành QĐHC hoặc thực hiện hành vi hành chính bị kiện. Để đảm bảo cho việc đánh giá đầy đủ và đúng đắn tính hợp pháp của QĐHC, HVHC bị kiện, thì các văn bản pháp luật này phải được tập hợp đầy đủ bao gồm tất cả các văn bản pháp luật có hiệu lực áp dụng tại thời điểm ban hành QĐHC hoặc thực hiện HVHC.
– Hồ sơ giải quyết yêu cầu khiếu nại của người khởi kiện trước khi khởi kiện vụ án hành chính (nếu có); trong đó cần đặc biệt chú trọng các nội dung thể hiện quan điểm và căn cứ của người giải quyết khiếu nại trong việc không chấp nhận yêu cầu khiếu nại (đây chính là lý do của việc người khiếu nại không đồng ý với kết quả giải quyết khiếu nại và tiếp tục khiếu kiện yêu cầu Tòa án giải quyết).
– Văn bản ủy quyền của người bị kiện đối với người được ủy quyền tham gia tố tụng tại Tòa án trong quá trình giải quyết vụ án, trong đó thể hiện nội dung và phạm vi ủy quyền, quyền hạn và trách nhiệm của người được ủy quyền trong việc tham gia tố tụng. Đây là căn cứ để Tòa án xác định thành phần về phía người bị kiện cần triệu tập tham gia phiên tòa sơ thẩm.
-
Tài liệu, chứng cứ do người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan cung cấp
Việc nghiên cứu các tài liệu này vừa có ý nghĩa bổ sung, hiểu rõ hơn nội dung của vụ án vừa có ý nghĩa xác định quyền, nghĩa vụ của người liên quan trong từng vụ án cụ thể. Trong vụ án hành chính, có thể có người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan về phía người khởi kiện, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan về phía người bị kiện hoặc người có quyền lợi,nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập. Quyền lợi, nghĩa vụ của họ là khác nhau tùy từng trường hợp cụ thể do đứng về phía người khởi kiện, người bị kiện hay độc lập với người khởi kiện và người bị kiện. Do đo, Luật sư cần xác định rõ tư cách tham gia tố tụng và những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của bản thân họ cũng như liên quan đến người khởi kiện hay người bị kiện để có sự xem xét, giải quyết thỏa đáng quan điểm, yêu cầu và những chứng cứ do họ cung cấp cho Tòa án.
Trong trường hợp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự là người lợi và nghĩa vụ liên quan trong vụ án, luật sư phải nghiên cứu kỹ lưỡng tất cả các tài liệu chứng cứ về phía họ, song đồng thời cũng chú trọng tài liệu, chứng cứ thể hiện yêu cầu, quan điểm của người khởi kiện, người bị kiện đề xác định rõ tính chất, phạm vi liên quan về quyền, nghĩa vụ của họ đối với người khởi kiện, người bị kiện để có phương án tham gia tranh tụng hợp lý.
-
Tài liệu do cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân hữu quan cung cấp
Đây là loại tài liệu chứng cứ mà trong trường hợp các đương sự không có đủ điều kiện và khả năng cung cấp được thì theo yêu cầu của Tòa án và trong phạm vi quy định của pháp luật, các cơ quan nhà nước, các tổ chức hay cá nhân hữu quan có trách nhiệm cung cấp nhằm giúp Tòa án có đủ tài liệu, chứng cứ cần thiết cho việc giải quyết vụ án. Trong vụ án hành chính, loại tài liệu này luôn có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt là đối với việc xác định tính có căn cứ của các yêu cầu, quan điểm và đương sự đưa ra quyền , lợi ích của họ, về tính có căn cứ của nội dung QĐHC, HVHC bị kiện. Luật sư và những người khác tham gia giải quyết vụ án sẽ sử dụng chúng để so sánh, đối chiếu và bổ sung vào hệ thống tài liệu, chứng cứ do các đương sự cung cấp cho Tòa án.
-
Các biên bản làm việc giữa Thẩm phán với các đương sự
Việc nghiên cứu các tài liệu này giúp luật sư thấy được nội dung các vấn đề mà Thẩm phán đã quan tâm làm rõ trong quá tronhf chuẩn bị giải quyết vụ án; trong đó quan trọng nhất là giúp xác định được những điểm thống nhất và những điểm còn mâu thuẫn giữa các đương sự về các vấn đề của vụ án; trong đó quan trọng nhất là giúp xác định được những điểm thống nhất và những điểm còn mâu thuẫn giữa các đương sự về các vấn đề của vụ án.
-
Tài liệu, chứng cứ do Thẩm phán thu thập, xác minh trong quá trình chuẩn bị giải quyết vụ án
Tài liệu, chứng cứ do Thẩm phán thu thập, xác minh gồm có: lời khai của người làm chứng, tài liệu giám định, tài liệu biên dịch, tài liệu tư vấn (về định giá tài sản, về tình trạng quy cách hàng hóa…). Luật sư không nên xem nhẹ loại tài liệu này, vì chúng giúp làm rõ hoặc thẩm định các tài liệu chứng cứ của các đương sự hoặc các tổ chức, cá nhân hữu quan cung cấp cho Tòa án.
