Thực hiện chính sách trợ giúp pháp lý cho các đối tượng được trợ giúp pháp lý nói chung và người khuyết tật nói riêng, được sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương, sự phối kết hợp của các tổ chức đoàn thể trên địa bàn tỉnh, hoạt động trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật thông qua các hình thức trợ giúp pháp lý khác nhau đã đạt được những kết quả nhất định, tuy chưa thực sự chuyên sâu nhưng bước đầu đã tạo điều kiện cho người khuyết tật được tiếp cận với hoạt động trợ giúp pháp lý. Ngay từ đầu năm 2015, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Ninh Bình đã phối hợp với Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh xây dựng kế hoạch trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật, chủ yếu thông qua các hình thức như tư vấn pháp luật, tuyên truyền pháp luật cho người khuyết tật, bên cạnh đó, Trung tâm còn cử các trợ giúp viên pháp lý, luật sư là cộng tác viên của Trung tâm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người khuyết tật tại các cơ quan tiến hành tố tụng.

Trong 10 tháng đầu năm 2015, thông qua các cuộc trợ giúp pháp lý lưu động, Trung tâm đã tư vấn, hướng dẫn giải đáp pháp luật cho 941 trường hợp chủ yếu thuộc các lĩnh vực pháp luật về chính sách cho người khuyết tật, phát hàng nghìn tờ gấp tuyên truyền pháp luật với nội dung chính sách của Đảng và Nhà nước đối với người khuyết tật. Trung tâm đã tăng cường bồi dưỡng kỹ năng đối với người thực hiện trợ giúp pháp lý trong việc trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật; hình thành các nhóm cộng tác viên trợ giúp pháp lý chuyên trách, tập huấn cho đội ngũ cộng tác viên cơ sở kiến thức về chế độ, chính sách của người khuyết tật, kỹ năng trợ giúp pháp lý đặc thù vì họ là người có điều kiện tiếp xúc với người khuyết tật, là người đầu tiên mà người khuyết tật tìm đến khi có nhu cầu trợ giúp pháp lý.

Bên cạnh đó, trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật không chỉ dừng lại ở việc tư vấn mà người thực hiện trợ giúp pháp lý phải đến tận nơi ở của người khuyết tật để giúp đỡ họ hoàn thành hồ sơ, làm đại diện thực hiện các thủ tục pháp lý cần thiết, liên hệ với cơ quan chức năng để giải quyết giúp họ thông qua hình thức đại diện ngoài tố tụng. Đặc biệt, công tác truyền thông pháp luật về trợ giúp pháp lý thông qua các hình thức phù hợp cần hướng tới đối tượng người khuyết tật và đông đảo các tầng lớp nhân dân, để người khuyết tật biết được quyền của mình, còn những người bình thường có nhận thức, thái độ đúng đắn, sẵn sàng hỗ trợ, giúp đỡ những người kém may mắn hòa nhập cộng đồng.

Đa số vướng mắc của người khuyết tật thường xoay quanh các chế độ bảo trợ xã hội dành cho người khuyết tật, về trình tự, thủ tục hưởng trợ cấp xã hội, các vấn đề liên quan đến quyền của người khuyết tật. Trong khi đó, việc tiếp cận các dịch vụ trợ giúp pháp lý đối với người khuyết tật gặp nhiều khó khăn. Những người khuyết tật vốn đã gặp trở ngại trong việc đi lại, giao tiếp, chưa kể những trường hợp bị các dạng tật phức tạp (câm, điếc, mù) thì việc tiếp cận dịch vụ trợ giúp pháp lý lại là cả một vấn đề lớn. Để chính sách trợ giúp pháp lý đến được với nhiều người khuyết tật có nhu cầu, cần đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực cho hoạt động trợ giúp pháp lý đối với người khuyết tật. Trên thực tế cho thấy, việc tham gia vào hoạt động trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân rất hạn chế vì thiếu nguồn lực. Vì vậy, đòi hỏi đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật, bảo đảm quyền được trợ giúp pháp lý của người khuyết tật theo hướng giải quyết thỏa đáng giữa việc quản lý Nhà nước với vai trò tự quản của các tổ chức xã hội tham gia trợ giúp pháp lý. Theo đó, mở rộng mạng lưới cộng tác viên trợ giúp pháp lý tại cơ sở, huy động sự tham gia đóng góp của các cấp, các ngành cho hoạt động nhân đạo này…

Có thể nói, những đóng góp của Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Ninh Bình trong công tác trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật trong thời gian vừa qua đã góp phần không nhỏ trong việc thực hiện các chính sách liên quan đến quyền và lợi ích của người khuyết tật. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, thực tế hoạt động trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật cũng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Hoạt động tư vấn pháp lý cho người khuyết tật mới chỉ đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu của cộng đồng người khuyết tật. Ước tính còn hàng nghìn người khuyết tật chưa được tiếp cận các dịch vụ tư vấn, trợ giúp pháp lý. Nguyên nhân khiến nhiều Người khuyết tật chưa tiếp cận được hoạt động này là do những rào cản về dạng tật, ngôn ngữ giao tiếp, do nguồn lực dành cho trợ giúp pháp lý có tăng nhưng quỹ thời gian hạn hẹp, chất lượng hoạt động chưa đồng đề; số vụ việc trợ giúp pháp lý do cộng tác viên thực hiện mới chỉ tập trung ở lĩnh vực tư vấn pháp luật; sự thiếu liên kết, phối hợp giữa cơ quan nhà nước và các tổ chức của người khuyết tật, các hiệp hội, cơ sở sản xuất, kinh doanh của người khuyết tật trong việc tìm hiểu nhu cầu và trợ giúp pháp lý cho họ khi cần thiết; do ngân sách địa phương hạn hẹp, chưa bố trí kinh phí riêng nên hoạt động trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật chưa mang tính chuyên sâu; hoạt động trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật chủ yếu được lồng ghép thực hiện trong các chương trình như Quyết định số 59/2012/QĐ-TTg ngày 24/12/2012 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ pháp lý cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tại các xã nghèo giai đoạn 2013 – 2020…

Để khắc phục những khó khăn, vướng mắc trên và nâng cao hiệu quả công tác này, bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về bảo đảm quyền được trợ giúp pháp lý của người khuyết tật, trong thời gian tới, cần thiết phải xây dựng được mô hình trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật có hiệu quả. Cùng với đó, việc đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực cho hoạt động trợ giúp pháp lý đối với người khuyết tật cũng hết sức quan trọng. Tăng cường truyền thông pháp luật về trợ giúp pháp lý thông qua các phương tiện thông tin đại chúng với hình thức phù hợp. Ngoài ra, cần thường xuyên tiến hành các hoạt động tập huấn cho đội ngũ những người thực hiện trợ giúp pháp lý, để họ có điều kiện tiếp cận với người khuyết tật và có thể là người được tìm đến đầu tiên khi người khuyết tật có yêu cầu trợ giúp pháp lý.

Đoàn Thị Ngọc Hải

Sở Tư pháp tỉnh Ninh Bình