14/12/2015

Những năm qua công tác thi hành án dân sự đã có những tiến bộ rõ rệt, kết quả thi hành án dân sự có xu hướng ngày càng bền vững, qua đó, đã và đang góp phần quan trọng, tích cực vào việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế – xã hội của đất nước và từng địa phương. Năm 2015, Chính phủ, Bộ Tư pháp chỉ đạo và tổ chức thực hiện các chỉ tiêu đảm bảo thi hành án xong đạt trên 88% về việc và trên 77% về tiền trên tổng số việc, tiền có điều kiện thi hành, tập trung chỉ đạo sâu sát, quyết liệt đối với những vụ án lớn, phức tạp, các vụ việc liên quan đến thu hồi tài sản cho Nhà nước trong các vụ án tham nhũng, những vụ việc thi hành án liên quan đến tín dụng ngân hàng hướng đến mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xấu về mức dưới 3%[1].

Để hoàn thành chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án dân sự nêu trên, Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự và các cơ quan thi hành án dân sự địa phương đã tập trung giải quyết án các việc thi hành án dân sự trọng điểm, phức tạp, kéo dài đặc biệt là các vụ việc có khiếu nại, tố cáo về thi hành án dân sự.

1. Quy định về các vụ việc trọng điểm, phức tạp, kéo dài

Ngày 01/12/2014, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự đã ký Quyết định số 813/QĐ-TCTHADS ban hành quy định tạm thời về tiêu chí xác định việc thi hành án dân sự trọng điểm[2]. Quy định này tạo cơ sở pháp lý và đặt nền tảng cho các đơn vị chuyên môn thuộc Tổng cục, các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương căn cứ tiêu chí xác định vụ việc đã được ban hành để rà soát, lập danh sách việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài. Đồng thời với việc ban hành tiêu chí xác định việc thi hành án dân sự trọng điểm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn thuộc Tổng cục, Cục Thi hành án dân sự các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương rà soát, lập danh sách và xây dựng kế hoạch, tập chung chỉ đạo giải quyết dứt điểm các vụ việc này.

2. Công tác chỉ đạo giải quyết các vụ việc thi hành án dân sự trọng điểm, phức tạp, kéo dài về thi hành án dân sự

Để giải quyết các vụ việc thi hành án dân sự trọng điểm, phức tạp, kéo dài về thi hành án dân sự, góp phần hoàn thành chỉ tiêu của Quốc hội, Chính phủ và Bộ Tư pháp giao, ngày 27/01/2015 Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự ban hành Quyết định số 74/QĐ-TCTHADS phê duyệt Kế hoạch chỉ đạo, giải quyết các vụ việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài của toàn hệ thống các cơ quan Thi hành án dân sự. Mục đích của kế hoạch là Tổng cục Thi hành án dân sự, Cục Thi hành án dân sự các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tập trung kiểm tra, rà soát, tổng hợp, phấn đấu chỉ đạo giải quyết cơ bản dứt điểm 100% các vụ việc thuộc diện án trọng điểm phức tạp, kéo dài; hạn chế tối đa phát sinh mới loại việc trên, góp phần bảo đảm an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Đồng thời, nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức trong hệ thống các cơ quan Thi hành án dân sự trong việc giải quyết và chỉ đạo giải quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài.Kế hoạch đã đặt ra 02 yêu cầu: Một là, kế hoạch phải khả thi, đảm bảo hoàn thành đúng tiến độ, có chất lượng và hiệu quả. Nội dung Kế hoạch cần phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị; Hai là, trong quá trình triển khai có sự phối hợp chặt chẽ, kịp thời giữa Tổng cục Thi hành án dân sự, Thanh tra Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, các Bộ, ngành có liên quan, UBND các cấp, Ban chỉ đạo Thi hành án dân sự các cấp và Cục Thi hành án dân sự các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương để trao đổi, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và thống nhất biện pháp giải quyết các vụ việc thi hành án dân sự trọng điểm, phức tạp, kéo dài. Nội dung của kế hoạch đã phân công rõ trách nhiệm của Tổng cục[3] và trách nhiệm của các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương[4] trong việc chỉ đạo, giải quyết các vụ việc trọng đểm, phức tạp, kéo dài. Kế hoạch trên được triển khai thực hiện trong toàn hệ thống các cơ quan thi hành án dân sự. Thủ trưởng các đơn vị thuộc Tổng cục, Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được phân công bảo đảm hiệu quả, chất lượng. Trong quá trình thực hiện, nếu có khó khăn, vướng mắc phải kịp thời báo cáo Tổng cục trưởng xem xét, chỉ đạo.

3. Kết quả rà soát

Thực hiện Kế hoạch chỉ đạo, giải quyết các việc thi hành án dân sự trọng điểm phức tạp, kéo dài ban hành kèm theo Quyết định số 74/QĐ-TCTHADS ngày 27/01/2015 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự nêu trên, Tổng cục Thi hành án dân sự đã có nhiều văn bản chỉ đạo các cơ quan Thi hành án dân sự địa phương, các cơ quan chuyên môn thuộc Tổng cục thực hiện xây dựng kế hoạch, rà soát, chỉ đạo giải quyết dứt điểm các việc thuộc loại này. Trung tâm Thống kê, quản lý dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin đã xây dựng biểu mẫu thống kê, quản lý dữ liệu liên quan đến các vụ việc này. Kết quả rà soát, chỉ đạo giải quyết năm 2015 được tổng hợp như sau:

Tại Tổng cục có 48 vụ việc (trong đó, cũ chuyển sang: 45 việc; phát sinh: 03 việc). Kết quả giải quyết xong: 13 việc; số việc chuyển kỳ sau: 35 việc.

Các cơ quan thi hành án dân sự địa phương là 3.688 vụ việc tương ứng với số tiền còn phải thi hành án là 267.149.700.866.000đ[5].

Đáng chú ý là năm 2015, một số vụ án lớn, phức tạp đã được Bộ Tư pháp, Tổng cục Thi hành án dân sự chỉ đạo giải quyết xong, cụ thể là:

– Vụông Trần Kia và Công ty Duyên HảiBạc Liêu:Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh Bạc Liêu đã phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ tài sản trên đất đối với Công ty Duyên Hải Bạc Liêu và đã đưa ra bán đấu giá Quyền sử dụng đất thuê của Công ty Duyên Hải Bạc Liêu với giá 30 tỷ đồng. Được sự nhất trí của UBND tỉnh, ngày 14/9/2015 Cục Thi hành án dân sự tỉnh Bạc Liêu đã chi số tiền 30 tỷ đồng cho Công ty Cadovimex. Số còn lại, do Công ty Duyên hải Bạc Liêu không còn tài sản nên Công ty Cadovimex đồng ý xếp vào diện không có điều kiện thi hành.

– Vụ bà Đinh Ngân Bình (Bình Dương): Mặc dù việc thi hành án nhận người lao động trở lại làm việc gặp rất nhiều khó khăn do Công ty TNHH FrieslandCampina Việt Nam không có thiện chí, không tự nguyện thi hành. Tuy nhiên, do có sự chỉ đạo sát sao của BCĐ Thi hành án dân sự tỉnh, Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Tổng cục THADS nên ngày 16/7/2015, dưới sự chứng kiến của cơ quan Thi hành án dân sự, Viện kiểm sát và các cơ quan có liên quan, Công ty đã nhận bà Bình trở lại làm việc, đồng thời chuyển số tiền hơn 900 triệu đồng (tiền công lao động trong thời gian chưa nhận người lao động trở lại làm việc) vào tài khoản của bà Đinh Ngân Bình. Bà Đinh Ngân Bình đã nhận đầy đủtiền, các giấy tờ có liên quan và rút toàn bộ các nội dung khiếu nại, kết thúc hoàn toàn việc thi hành án.

– Vụ ông Lâm Quang Lập (An Giang) đòi bồi thường do mua trúng đấu giá nhà, đất từ năm 1995 đến nay chưa nhận được tài sản: Quá trình tổ chức thi hành án, cơ quan THADS có nhiều sai sót nên phải hủy kết quả bán đấu giá. Tuy nhiên, do UBND tỉnh An Giang đã cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) cho ông Lâm Quang Lập nên UBND tỉnh đã phải thu hồi GCNQSDĐ đó. Hiện nay, ông Lập chỉ khiếu nại đối với quyết định thu hồi GCNQSDĐ của UBND tỉnh An Giang chứ không khiếu nại cơ quan THADS.

4. Khó khăn, vướng mắc trong công tác giải quyết các vụ việc trọng điểm, phức tạp, kéo dài

Mặc dù Tổng cục và các cơ quan thi hành án dân sự địa phương đã rất cố gắng, quyết liệt trong việc tham mưu chỉ đạo giải quyết những vụ việc phức tạp, bức xúc kéo dài, tuy nhiên, kết quả giải quyết các vụ việc này chưa cao, số vụ việc được giải quyết dứt điểm còn thấp, các địa phương chưa dành nhiều thời gian để giải quyết dứt điểm các vụ trọng điểm phức tạp, kéo dài, trong khi số vụ việc mới phát sinh ngày càng nhiều, chiều hướng phức tạp ngày càng tăng là do công tác này có những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân sau:

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn các vụ việc phức tạp bị tồn đọng, kéo dài, song chủ yếu tập trung vào các nguyên nhân sau:

– Nguyên nhân chủ quan: Lãnh đạo, công chức một số đơn vị thuộc Tổng cục, đặc biệt là Thủ trưởng và Chấp hành viên một số cơ quan THADS địa phương chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc tổ chức thi hành các vụ việc phức tạp, kéo dài nên chưa thực sự quyết liệt trong việc triển khai thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ và Kế hoạch rà soát, giải quyết các vụ việc phức tạp kéo dài của Tổng cục; chưa chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương trong công tác chỉ đạo giải quyết, cưỡng chế thi hành các vụ việc này. Trình độ, chuyên môn nghiệp vụ của một số Chấp hành viên chưa đáp ứng yêu cầu, còn để xảy ra sai sót, vi phạm về trình tự, thủ tục trong quá trình tổ chức thi hành án dẫn đến phát sinh khiếu nại, tố cáo gay gắt của công dân.

– Nguyên nhân khách quan:Hầu hết các vụ việc trong danh sách là những vụ đã tồn đọng, kéo dài trong nhiều năm, việc tổ chức thi hành không nhận được sự đồng thuận của Cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương. Nhiều vụ việc bản án, quyết định của Tòa án tuyên không rõ khó thi hành, một số vụ cơ quan THADS đang chuẩn bị cưỡng chế hoặc đã tổ chức thi hành một phần nhưng có kháng nghị của cơ quan có thẩm quyền, thậm chí có một số vụ kháng nghị và xét xử lại nhiều lần gây khó khăn cho công tác thi hành án. Nhiều đương sự cố tình lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để cản trở, kéo dài thời gian thi hành án. Bên cạnh đó, trong quá trình tổ chức thi hành án, một số vụ việc nảy sinh vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật do pháp luật chưa có quy định hoặc có nhưng không rõ, không thống nhất dẫn đến những quan điểm trái ngược nhau…

5. Nhiệm vụ, giải pháp

Kết quả rà soát trên cho thấy, số lượng các vụ việc thi hành án dân sự trọng điểm còn tồn đọng rất lớn, hầu hết các vụ này rất phức tạp, nhiều vụ kéo dài đã lâu không được giải quyết. Do đó, để giải quyết các vụ việc này các cơ quan thi hành án dân sự ngoài việc xây dựng kế hoạch chung cần xây dựng kế hoạch giải quyết riêng đối với từng vụ việc trong đó nêu rõ các bước cần thực hiện (việc tổ chức thi hành án, giải quyết khiếu nại, tố cáo, bồi thường), khó khăn vướng mắc phải giải quyết, đề xuất giải pháp thực hiện.

Trên cơ sở rà soát án trọng điểm, cơ quan thi hành án dân sự cần phân loại vụ việc theo tiêu chí phân loại vụ việc theo tiêu chí xác định việc thi hành án dân sự trọng điểm được quy định tạiQuyết định số 813/QĐ-TCTHADS ngày 01/12/2014 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự. Có vụ việc đáp ứng một tiêu chí nhưng cũng có nhiều vụ việc đáp ứng nhiều tiêu chí thậm chí đáp ứng cả 10 tiêu chí. Do đó, khi xây dựng kế hoạch người xây dựng kế hoạch cần bám sát vụ việc thuộc tiêu chí phân loại nào để xây dựng nội dung kế hoạch phù hợp, đề xuất giải pháp giải quyết vụ việc. Ví dụ: đối với vụ việc có khiếu nại, tố cáo bức xúc kéo dài, thuộc trường hợp đã có quyết định giải quyết khiếu nại, kết luận tố cáo có hiệu lực thi hành và đã được xem xét, giải quyết tiếp nhưng đương sự tiếp tục khiếu nại thì mục tiêu của kế hoạch là giải quyết dứt điểm khiếu nại, ra thông báo không thụ lý giải quyết khiếu nại đối với trương hợp này. Đảm bảo việc ra thông báo chấm dứt vừa là sự tuân thủ các quy định của pháp luật, vừa là điểm dừng của vụ việc khiếu nại, tố cáo, đánh dấu sự giải quyết dứt điểm vụ việc trên thực tế.

Để thực hiện chỉ đạo của Bộ trưởng và tiếp tục tổ chức thực hiện có hiệu quả Kế hoạch chỉ đạo, giải quyết các vụ việc trọng điểm, trong thời gian tới, Tổng cục, Cục THADS các tỉnh, thành phố cần tập trung thực hiện một số nội dung sau:

– Tập trung xây dựng và báo cáo Bộ trưởng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác thi hành án dân sự.

– Tiếp tục phân công Lãnh đạo Tổng cục, lãnh đạo Cục trực tiếp phụ trách chỉ đạo các đơn vị thuộc Tổng cục và các địa phương trong việc triển khai thực hiện Kế hoạch giải quyết án trọng điểm; chỉ đạo rà soát, tổng hợp đầy đủ, chính xác các vụ việc phức tạp, kéo dài theo chỉ đạo của Bộ trưởng và Kế hoạch của Tổng cục; xây dựng Kế hoạch thực hiện của các đơn vị và Kế hoạch giải quyết đối với từng vụ việc cụ thể, trong đó, xác định rõ biện pháp, giải pháp thực hiện, có phân công, phân nhiệm rõ ràng và xác định thời gian dự kiến hoàn thành;

– Nghiên cứu tổ chức thực hiện tốt Quy chế số 01/QCLN/NHNNVN-BTP ngày 18/3/2015 giữa Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Bộ Tư pháp về Quy chế phối hợp giữa Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Bộ Tư pháp trong công tác thi hành án dân sự, phối hợp với các tổ chức tín dụng, ngân hàng đẩy nhanh tốc độ, nâng cao hiệu quả và xử lý dứt điểm các vụ việc thi hành án dân sự trong hoạt động tín dụng, ngân hàng, góp phần quan trọng thực hiện mục tiêu xử lý nợ xấu mà Quốc hội, Chính phủ đề ra.

– Tổ chức các cuộc họp liên nghành Trung ương và địa phương để thống nhất hướng giải quyết các vụ án lớn, trọng điểm, phức tạp, kéo dài;

– Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị có liên quan ở Trung ương và địa phương trong việc thống nhất, hướng dẫn chỉ đạo nghiệp vụ, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các cơ quan THADS địa phương trong quá trình tổ chức thi hành án nói chung và trong việc tổ chức thi hành, lập hồ sơ bồi thường, bảo đảm tài chính đối với các vụ việc phức tạp, kéo dài nói riêng;

– Tổng cục, Cục THADS các tỉnh, thành phố phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương, tranh thủ tối đa sự ủng hộ của cấp uỷ chính quyền địa phương trong việc chỉ đạo tổ chức cưỡng chế, thi hành các vụ việc phức tạp, kéo dài;

– Tổ chức kiểm tra việc thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ, Kế hoạch của Tổng cục, tăng cường kiểm tra trực tiếp hồ sơ các vụ việc phức tạp, kéo dài, để kịp thời hướng dẫn, chỉ đạo thực hiện hoặc có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục kịp thời, hạn chế hậu quả xảy ra;

– Đối với 35 vụ việc còn tồn đọng thuộc trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn thuộc Tổng cục và 3.688 việc thuộc trách nhiệm của các cơ quan thi hành án dân sự địa phương, Tổng cục tiếp tục chỉ đạo các cơ quan THADS địa phương tích cực tổ chức thi hành các vụ việc trọng điểm, giải quyết khiếu nại tố cáo đúng pháp luật hợp tình, hợp lý; tổ chức thi hành đúng pháp luật các vụ án lớn, phức tạp mới thụ lý nhằm hạn chế phát sinh các vụ việc phức tạp ngay từ đầu; tranh thủ sự ủng hộ của cấp ủy, chính quyền địa phương để tổ chức cưỡng chế thi hành dứt điểm các vụ việc trọng điểm có điều kiện thi hành. Đồng thời,đề nghị Bộ Tư pháp làm việc với một số địa phương có nhiều vụ việc phức tạp, địa phương chưa tích cực chỉ đạo các cơ quan có thẩm quyền phối hợp với cơ quan THADS trong việc tổ chức thi hành án, tăng cường công tác phối hợp trong việc chỉ đạo thi hành các vụ việc phức tạp, kéo dài.

Nguyễn Thị Thu Hằng

Tổng cục Thi hành án dân sự